انجمن بانیان بهبودی

کاوش های باستان شناسی پیرامون حرم مطهر، ضمن تائید این که در صدر اسلام در جایگاه مضجع شریف بنا ها و عماراتی وجود داشته این احتمال را تقویت می نماید که آن ابنیه برروی تپه ای به بلندای حدود 10 متر قرار داشته است.

مقارن با دورن تیموری و حکمرانی شاهرخ عمران و توسعه مشهدالرضا اوج گرفت و به صورت شهری مهم پیرامون مضجع حضرت رضا(ع) و نوغان درآمد.
سیمای پیشین محله های قدیمی مشهد

حافظ ابرو مورخ و جغرافیانگار عر تیموری محله های مشهد را به نام های کاریز، سناباد، چاه نو، دستجرد، منصوریه، ابوبکرآباد، پس باره ذکر می کند. یکی از سیاحان اروپایی که در سال 1822م به مشهد مسافرت کرده مجموع این شهر را 32 محله معرفی نموده است. به رغم آن صنیع الدوله در سال 1300ق می نویسد: شهر مشهد در این زمان شش محله بزرگ و ده محله کوچک دارد که محلات بزرگ آن شامل خیابان علیا، خیابان سفلی، سراب، عیدگاه، چهارباغ و نوغان و محله های کوچک: پاچنار، ارگ، سرسوق، سرحوضان، جدیدها، مرویها و ... بوده است.

روی هم رفته از شش محله سراب، سرشور، عیدگاه، پایین خیابان ،نوغان و بالا خیابان، دو محله نوغان و سراب قدیمی تر از بقیه هستند. محلات سرشور و عیدگاه هم از نظر قدمت پس از نوغان و سراب قرار دارند.

دو محله بالا خیابان و پایین خیابان هم که جدیدتر هستند در زمان احداث مشهد(در آغاز سده یازدهم هجری) به این نام شهرت یافته اند. بعدها مقارن با حکومت پهلوی به تدریج با ورود وسائط نقلیه نیاز تغییرات جدید شهری احساس شد تا این که " خیابان فلکه شمالی" در سال 1308ش به کوشش اسدی نایب التولیه آستان قدس برگرد بارگاه حضرت رضا(ع) احداث شد و سپس خیابان های دیگری به شهر افزوده شد.

---

راه ارتباطی بین نوغان و سناباد و توس در قرن اول و دوم هجری از هر كجا كه می‌گذشت بدون شك پس از مدفون شدن پیكر مطهر امام رضا (ع) در باغ حمیدبن‌قحطبه كه بین نوغان ،‌سناباد و توس واقع بود از كنار مدفن حضرت انتخاب گردید و این مسیر در طول زمان به صورت یك گذرگاه زیارتی ، تجارتی بنام " بازار " درآمد چون زیارتگاهها همیشه از مراكز تجاری پررونق زمان بوده است می‌توان بازار سناباد توس را از قدیمی‌ترین بازارهای ایران دانست .

این بازاردرطول زمان دستخوش تغییراتی شد و طی سه نوبت به چندین بخش تقسیم گردید. نخستین بار در زمان شاه عباس بزرگ با احداث صحن عتیق رضوی بازارسراسری مشهد به دو پاره تقسیم شد و در دو سوی ضلع شمالی و جنوبی آن صحن واقع گردید. دومین بار در سال 1380 ش با احداث فلكه حضرت بازار سراسری مشهد مجدداً تقسیم شد و این بار با پدیدآمدن رقیب اقتصادی جدیدی به نام خیابان از اعتبار سنتی بازار كاسته شد. سومین مرتبه در سال 1331 ش احداث خیابان خسروی نو سبب جدایی و كوچك شدن بازار سراسری مشهد گردید.

و بالاخره درسال 1353 ش به علت طرح توسعه اطراف فلكه حضرت قسمت‌های مركزی بازارباستانی مشهد تخریب ، تسطیح و برای تلطیف هوا به فضای سبز تبدیل گردید و در پی آن در بعد از انقلاب باقی مانده بازار قدیم مشهد با ادامه طرح توسعه تماماً از بین رفت . در واقع قبل از احداث بالا خیابان در زمان شاه عباس بازار باستانی مشهد تنها راه ارتباطی و معبر وسیع بین محله قدیم نوغان و محله جدید و اعیان نشین چهارباغ بود.

در این قسمت میخواهم شما را با صنایع دستی تبریز، یکی از زیباترین شهرهای ایران آشنا کنم. کشور عزیزمان ایران، شهرهای گوناگون با فرهنگ و هنرهایی زیبا در دل خود جای داده است. تبریز هم شهری زیباست که صنایع دستی و هنرهای زیبایی را در دل خود جای داده است. شهر تبریز سال هاست که در زمینه صنایع دستی جز چند شهر اول ایران در این حوزه است. با خرید صنایع دستی و سوغات تبریز میتوانیم خاطرات زیبای سفرمان را همواره به یاد داشته باشیم. همچنین با بازدید صنایع دستی شهر تبریز علاوه بر لذت خرید، مشوق خوبی برای این هنرمندان این صنایع زیبا خواهیم بود. معروف ترین صنایع دستی تبریز فرش و قالی، چرم دوزی، گلیم بافی، سفالگری و محصولات سرامیکی است. در ادامه توضیح مختصر و عکی صنایع دستی تبریز را آورده ام.
صنایع دستی دیگری که میتوان به آن اشاره کرد:

• جاجیم بافی
  
• رنگرزی سنتی و چاپ کلاقه ای
  
• سوزن دوزی و رودوزی
  
• هنرهای مرتبط با چوب
  
• حصیر بافی
  
• طراحی سنتی و نگارگری
  
• صحافی و جلد سازی سنتی
  
• گیوه دوزی و چاروق دوزی
  

فرش و قالی تبریز قالی ایران، در سطح جهانی شهرت بسیاری دارد ولی از میان شهرهای ایران قالی تبریز شهرت بسیاری دارد، بطوری که به تبریز لقب شهر جهانی صنایع دستی و بافت فرش داده شده است. قالی بافی یکی از صنایع دستی استان آذربایجان می باشد که قدمتش به دوران سلجوقیان و ایلخانیان باز می گردد. پس از آن دوران تکاملی آن همزمان با تیموریان و بعد از آن صفویان بود. در زمان صفویان طرح هایی چون گل و بوته، سجاده ای، حیوانات، لچک و ترنج، مخصوصا نقش گل شاه عباسی رواج یافت و برای بافت از نخ های ابریشمی استفاده میشد که ظرافت خاصی را به آن داده و آثار نفیسی خلق شد. بسیاری از این آثار ارزشمند که از گذشته بجا مانده است، را میتوان در موزه های مشهور دنیا بازدید کرد. هنرمندان آذربایجانی نقش به سزایی در احیا و حفظ قالی بافی در ایران داشتند. بافت قالی همچنان در بسیاری از روستاها و شهرهای استان آذربایجان رواج دارد. علاوه بر اینکه این آثار ارزشمند به بازارهای داخلی هم عرضه می شوند. بخش مهمی از صادرات ایران به قالیچه ها و قالی تبریز اختصاص دارد.
پیشنهاد می کنم برای خرید و بازدید از این فرش ها و تابلو فرش های زیبا به بازار مظفریه تبریز مراجعه کنید. ایده ی جدیدی که با فرش های تبریز ادغام شده است هنری به نام چرم فرش است که شهرتی بسیاری پیدا کرده است. این فرش ها که ادغام فرش و چرم و ورنی است بعنوان زیرانداز تزئینی و فرش و … استفاده می شود و با دکوراسیون خانه های امروزی هماهنگ است.

چرم تبریز چرم تبریز، پیشینه ی پرآوازه ای در کشور ایران دارد، در شهر تبریز تولیدکنندگان بسیاری، مشغول به این حرفه یافت. از جمله مهمترین فرآورده های ساخته شده از چرم در این استان کفش است. کفش چرم تبریز جایگاه بالایی در ایران و حتی خارج از آن دارد و بعنوان یک برند با کیفیت شناخته شده است. پیشنهاد میکنم با خرید کیف و کفش یا دیگر فراورده های چرمی تولید شده تبریز، قسمتی از هنر و صنایع دستی تبریز را به همراه خود داشته باشید. برای تهیه محصولات چرمی دست دوز تبریز بهتر است به بازار کفش در بازار تاریخی تبریز سری بزنید.

گلیم بافی تبریز گلیم بافی تبریز، یکی دیگر از صنایع دستی تبریز است، که رواج بسیاری در این منطقه و آذربایجان دارد. گلیم در دسته ی صنایع زیر انداز محسوب شده و از پشم گوسفندان، ابریشم، موی بز بافته می شود. معروف ترین گلیمی که در تبریز به چشم می خورد گلیم شاهسون است. مشخصه ظاهری گلیم شاهسون، وجود نگاره های بزرگ و برجسته است که با نوارهای باریک و پیچیده از هم جدا شده اند و رنگ های ملایمی مخصوصا صورتی، سبز، درصد کمی قهوه ای و آبی تیره به چشم می خورد. با نگاه به گلیم های خطه آذربایجان میتوان فهمید تفاوت بسیاری از لحاظ ظاهر در گلیم های بافته شده اقوام مختلفش است.
گلیم دورو یا ساده و گلیم سوماک که «ورنی» هم به آن می گویند دو نوع گلیم است که در تبریز عرضه می شود. گلیم ورنی تار و پود نازک از نخ پنبه ای و پشمی دارد همچنین طرح آن معمولا حیوانات است. در نوع ساده تار پنبه ای و پود پشمی دارد. به طور کلی هیچ یک از بافنده های گلیم از طرح و نقشه ی خاصی استفاده نمی کنند و همه ی طرح ها، ایده ی ذهنی خودشان است . گلیم در ابتدا به منظور روانداز، زیرانداز، کف پوش و .. استفاده می شد، اما اکنون بعنوان یک پوشش مدرن در خانه ها استفاده می شود.

سفال و سرامیک تبریز محصولات سفالی و سرامیک(به سفال سفید معروف است) یکی از صنایع دستی رایج در شهر تبریز است علاوه بر تولید در تبریز، کارگاه های تولید آن در شهر زنور هم قرار دارد. همچنین در شبستر، سفال گری قدمت طولانی دارد و در تبریز میتوان این آثار ارزشمند را یافت. سفال و سرامیک تبریز از نوعی خاک مرغوب تولید می شوند. برای بازید از آثار سفالی میتوانید به موزه ی سفال تبریز مراجعه کنید این موزه خانه علوی است جایی که شما میتوانید در کنار بازدید یک اثر تاریخی زیبا، این سفال های زیبا را ببینید. حتما بعنوان یادگاری و سوغات در سفر به شهر تبریز سفال های زیبایش را به ارمغان ببرید. همچنین مجسمه های سفالی ساخته را میتوانید در موزه مشروطه تبریزبازدید کنید.


منبع : نشاط آوران