2014-09-20، 04:25
روابط خانوادگي با معناي وسيع عاطفي و پراحساسش از آغاز تاريخ بشريت براي اعضاي جامعه امري روشن و مفهوم بوده است. فيلسوفان و محققين اجتماعي معتقدند كه جامعه متشكل از خانواده ها است. براساس قديمي ترين نوشته هاي اخلاقي، جامعه هنگامي نيروي خود را از دست مي دهد كه افراد به وظايف خانوادگي خويش عمل نكنند. مثلا كنفوسيوس اعتقاد داشت كه خوشبختي و ترقي از آن جامعه اي است كه افرادش به عنوان يك عضو خانواده، رفتاري صحيح و كامل داشته باشند، بدين معني كه هيچ كس از وظايف خود نسبت به فرزندانش روگردان نباشد. زيرا خانواده پايه اساسي و سازنده مهمترين ساخت اجتماع است. و وجود همه نظامهاي ديگر اجتماعي بستگي به مشاركت درنظام خانوادگي دارد. رفتار ناشي از نقشي كه در خانواده آموخته مي شود، نمونه و سرمشق رفتار در ساير قسمتهاي جامعه خواهدبود. يكي از نتايج سودمند روانكاوي فرويد اين است كه محققان و مردم را با تاثير عظيمي كه حوادث كودكي و زندگي خانوادگي در شخصيت انسان دارد، آشنا كرد. طبق نظريه او شخصيت كودك طي 6 سال اول زندگي فرم اصلي خود را مي يابد و روابط موجود در خانواده مثل، ميزان محبت، ميزان استقلال كودك درتصميم گيريهايش و سازگاري يا عدم سازگاري والدين عواملي هستند كه كودك را مي سازند. بايد بخاطر داشت كه هر كودك از مراحل خاص رشد زيستي و عاطفي مي گذرد و طي اين مراحل احساسات و صفات منفي از قبيل تنفر، دشمني، ترس، پرخاشگري، اضطراب و گناه بوجود مي آيد. اين حالات در يك محيط خانوادگي تقليل مي يابد.
سالهاي حساس زندگي
بنابراين بايد گفت كه سالهاي اوليه زندگي، سالهاي تكوين و تاثيرپذيري است. اگر در خانواده هيجانات و طغيانهاي مكرر عاطفي روي دهد، رشد عاطفي كودك به آساني متوقف مي شود. كودك گرفتار اين مشكل مي شود كه از يك طرف احتياجات عاطفي خود را ارضا كند و از طرف ديگر خود را با مشكل محيط زندگي سازش دهد. حس وابستگي و تعلق خاطر را از دست مي دهد و در مورد هدايت خويش يعني نقش خود، هم به عنوان فرد و هم بعنوان عضو خانواده و اجتماع دچار ابهام و پشيماني مي شود. علاوه بر دوران كودكي كه از بدو تولد تا 21-01 سالگي ادامه داشته، دوران نوجواني و بلوغ نيز از دوره هاي بسيار مهم و قابل توجه زندگي است، با شروع سالهاي نخستين دهه دوم زندگي، تحول شگفت انگيز بلوغ آغاز مي شود، كه داراي جنبه هاي گوناگون جسمي و رواني اجتماعي است. خانواده ها بايد اطلاعات كافي در اين مورد داشته و بدانند كه دورانبلوغ علاوه بر تغييراتي كه در اندامها و شكل ظاهري بيرون دارد، از نظر روحي نيز دوران بي قراري ها و گرايشهاي متضاد مثل افسردگيهاي بي دليل در لحظه هاي شادي، غرور در عين خودكم بيني ها، خودخواهي در عين نوع دوستي، معاشرت طلبي در تنهايي گزيني، كنجكاوي در عين بي تفاوتي، قدرت جويي و قدرت ستيزي، عشق ورزيدن به دنيا و پوچ انگاري آن، چشمداشت مسئوليت از ديگران در عين گريز از مسئوليت و مقررات و بسياري ديگر از مشخصات و نوسانهاي اين دوره فشار و طوفانهاي روحي است كه البته هيچكدام از اين رفتارها بي دليل نيست، مثلا فرار از مقررات بخاطر رشد استقلال و تشخص طلبي است.
اثرات خانواده بر اعتياد
اعتياد فرزندان حس تفوق طلبي و برتري جويي و يا حس كنجكاوي كه معمولا در اين دوره به چشم مي خورد از تمايلات طبيعي دوران بلوغ و جواني است كه اگر از علل اين حالات خانواده ها به درستي اطلاع داشته و آن را به جوانان بشناسند. راهنمايي آن ها براي يك زندگي خوب و سالم دشوار نخواهد بود. حال كه اهميت خانواده در زندگي و آينده فرد روشن گرديده كه شروع بسياري از اختلالات شخصيتي و ناشي از دوران كودكي است. زيرا در اين دوره كودك نتوانسته است رابطه، صميميت و همكاري و احترام با ديگران را برقرار سازد و نيز به او نياموخته اند كه اعمال خطا و شايسته كدامند تا نسبت به اعمال پسنديده احترام قائل شود و از اعمال خطا دوري جويند. مي پردازيم به شرح نمونه هايي از اثرات روابط خانواده بر اعتياد:
تحقيقاتي مثل «بررسي عوامل مؤثر در روي آوردن به مواد مخدر» «بررسي علل اعتياد جوانان به هروئين» نقش خانواده در اعتياد جوانان» وجود اختلاف بين پدر و مادر را نشان داده است. كه عواملي از جمله مسايل مادي، اختلاف سني زياد بين پدر و مادر داشته است. بررسي علل اعتياد در ايران نشان مي دهد كه تربيت خانوادگي آنان سستي و ضعف وجود داشته و سرپرستي معتادان از طرف خانواده متعارف نبوده است، به طوري كه مسئوليت فقط 30درصد آنان تا سن بلوغ بعهده والدينشان بوده است. يا تحقيقاتي چون «بررسي و شناخت عوامل» «اجتماعي مؤثر در اعتياد افراد» «بررسي عوامل مؤثر در اعتياد جوانان به موادمخدر» «بررسي علل و عوارض رواني- اجتماعي اعتياد در ايران» و نقش خانواده در اعتياد جوانان نشانگر آنست كه رفتار والدين با فرزندان بي توجه، بدون محبت و خشونت آميز و عدم وجود رابطه عاطفي بين آنها بوده و اغلب خانواده ها در هم پاشيده و نابسامان بوده اند.
عوامل مؤثر در اعتياد جوانان
بدين ترتيب مي بينيم كه از هم گسيختگي خانوادگي و عدم وجود تربيت درست، از مسايلي است كه امكان دارد افراد خانواده به نحوي از نتايج آن در رنج بوده و يا بر اثر آن ناگزير از انتخابهاي مشكل اخلاقي گردند. از مسائل ديگر خانوادگي در زمينه اعتياد، نقش اعتياد پدر و مادر و تأثير آن در معتاد شدن فرزندان و همچنين اثر معتادان يكي از نزديكان بر روي جوانان يك فاميل است كه بخصوص مشاهده اعتياد والدين و همانند سازي با والدين معتاد در مراحل گوناگون رشد سبب اعتياد جوانان يك خانواده ميگردد. «علل اعتياد در اجتماع» نقش خانواده در اعتياد جوانان «بررسي علل اعتياد جوانان» «بررسي عوامل خانوادگي و اجتماعي و اقتصادي مؤثر در اعتياد افراد» «بررسي تأثير عوامل اجتماعي، اقتصادي، خانوادگي، و بعضي ويژگيهاي شخصيتي روي نوجوانان و جوانان با سواد 15 تا 35 ساله» و «بررسي علل اعتياد در ايران» نشان مي دهد كه خيلي از معتادان در خانواده، افراد معتاد از قبيل پدر، پدربزرگ، مادربزرگ و غيره داشته اند. بيسواد و يا كم سواد بودن والدين نيز از مسائل خانوادگي دلايل اعتياد است. «بازگشت مجدد معتادان به «اعتياد» «شناخت شخصيت گروهي معتادان ايراني بوسيله آزمون تكميل جملات ساكن ولوي» و «نقش خانواده در اعتياد جوانان» «بررسي تأثير عوامل اجتماعي، اقتصادي، خانوادگي، و بعضي ويژگيهاي شخصيتي روي اعتياد نوجوانان و جوانان با سواد 15 تا 35 ساله» «بررسي علل و عوارض رواني، اجتماعي» «اعتياد در ايران»« نشان مي دهد كه اكثر والدين معتادان، بيسواد يا كم سواد بوده اند اين عوامل و عوامل ديگر همه و همه كمبودي در نظام و نقش خانواده باقي مي گذارد كه بدون شك در اين خانواده ها اثرات مستقيم ناهنجاريها بر روي فرزندان و خانواده ها خواهند بود.