کمی در احوال مردم تامل کنیم: در جامعه افراد خوش اخلاق و بد اخلاق فراوانند. با کمی دقت در احوال دیگران خواهیم دید که افراد خوش اخلاق در زندگی و روابط خود موفق‌تر و شادتر‌ هستند، سالم‌تر زندگی می‌کنند، روزی آن‌ها بیشتر است، دوست داشتنی‌تراند و بیشتر مورد احترام مردم هستند. مردم به آن‌ها اعتماد و وثوق بیشتری دارند و از لذت و سعادت بیشتری برخوردارند و در مقابل آدم‌های بداخلاق کم روزی، منزوی، غمگین، بیمار و دارای شخصیتی شکننده‌تر هستند و از زندگی خود جز رنج و زحمت نصیبی ندارند.

پرورش عواطف انسانی:

یکى از ابعاد مهم وجودى انسان عواطف طبیعى، انسانى و ایمانى او است. دوست داشتن دیگران و ایجاد رابطه عاطفى با سایر انسان‌ها قابل رشد و تربیت است. انسان‌های مهربان شاخص‌ترین و دوست داشتنی‌ترین افراد جامعه و یک فامیل هستند. قسمت بزرگى از لذت و شادى زندگى از طریق ایجاد ارتباط عاطفى با دیگران تأمین می‌‏شود باید توجه نمود که این شادى و لذت از طریق خوش اخلاقى، یعنى ایجاد رابطه‏‌ی عاطفى مثبت، محبت کردن و دوست داشتن دیگران بدست می‌‏آید و بد اخلاقى که در واقع‌‌ همان رابطه‌ی عاطفى منفى است، موجب کدورت و عذاب زندگى خواهد بود و دیگران را از گرداگرد انسان می‌‏پراکند.
على (ع) فرمود: بداخلاقى زندگى را سخت می‌‏کند و موجب عذاب نفس است

تمرین و نهادینه سازی:

از راه‌هاى دیگر تحصیل خوش اخلاقى و رفع بداخلاقى تمرین عملى خوش اخلاقى هنگام برخورد با دیگران است.

هر کس قادر است با یک تصمیم قوى و عزم جزم با رعایت اصل تدریج، به تمرین عملى در این زمینه بپردازد. اگر

کسى تصمیم بگیرد حداقل به مدت چهل روز در برخورد خود نسبت به اطرافیان تجدید نظر نماید و در این مدت با

روئى گشاده، لبى خندان و رابطه‏‌اى صمیمى برخورد نماید، نرم و زیبا سخن بگوید، قطعا نتایج خوبى خواهد گرفت.

یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که در این زمینه باید تمرین کرد، برخورد شاد است. سلام و احوالپرسى توأم با تبسم،

دست دادن و گاهی که فاصله‌ها زیاد می‌شود، معانقه همراه با صمیمیت و احترام، اولین فن موثر ارتباطى، به

منظور تمرین خوش اخلاق بودن و همچنین جلب محبت دیگران است. اولین لحظه ملاقات از اهمیت فوق‏ العاده‏‌اى

برخوردار است، به نحوى که موفقیت یا شکست در امر دوست‏یابى به آن بستگى دارد. معمولاً افرادى که ما با آن‌ها

ملاقات می‌‏کنیم دو دسته‏‌اند: دسته اول برخوردى شاد و صمیمى دارند. این دسته داراى محبوبیت اجتماعى و

دوستان فراوان‏ترى هستند. دسته دوم در برخورد اولیه خشک و بی ‏روح می‌‏نمایند. کسانى که لبخندزدن به چهره

دیگران بر ایشان دشوار است. افراد این گروه یا تنها هستند و یا دوستان کمى دارند. در حکایتی عدى بن حاتم

می‌‏گوید: وارد مدینه شدم. پیامبر خدا (ص) مرا شناخت از جاى خود برخاست و دست مرا گرفت و به خانه خود برد.

من از فروتنى وى غرق حیرت شدم و از اخلاق پسندیده و ملکات فاضله و از احترام فوق ‏العاده‏‌اى که نسبت به

تمام افراد قائل بود، دریافتم که وى فرد عادى و فرمانرواى معمولى نیست. حتّى وقتى که عمیقاً غمگین و ناراحت

هستید، سعی کنید خود را شاد نشان دهید و تبسم نمایید. 

امام على (ع) در توصیف مؤمن می‌فرماید:

شادى مؤمن در چهره او، و اندوه وى در دلش پنهان است

 

شوخ طبعی:
یکی دیگر از عوامل خوش اخلاقی، داشتن روحیه شوخی و مزاح است. به عبارت دیگر جدی بودن زیاد سبب سرد شدن روابط می‌شود، بنابراین گاهی هم شوخی و مزاح لازم است. ولی باید توجه داشت که شوخی کردن رفتار بسیار ظریفی است که اگر مناسب نباشد تأثیر معکوس می‌دهد. یعنی به جای شاد کردن، سبب ناراحتی فرد می‌شود. پس باید در شوخی‌ها به شخصیت فرد لطمه وارد نشود و احترام او کاملا حفظ شود و شخصیت و وقار فرد شوخی کننده نیز تضعیف نگردد.

نگرش توحیدی:

راه بنیادین تحصیل خوش اخلاقى، نگاه توحیدی و عرفانی به هستی و انسان‌ها است؛ یعنى توجه به این معنى که تمامى انسان‌ها در حقیقت مظاهر و آفریده‌های حق تعالى هستند و هر گونه برخوردى با آن‌ها، در واقع برخورد با آفریننده آنان محسوب می‌‏شود. احترام و مهربانى با هر انسانی، در واقع احترام به پدیدآورنده‏‌ى او به حساب می‌آید و ترش روئى و نا‌مهربانى با ایشان نیز بی‌ارتباط با خالق آن‌ها نیست. در یک مثال ساده چگونه است که احترام و برخورد نیک و بد ما با فرزند کسی که او را می‌شناسیم، به نحوی به پدر او باز می‌گردد، ما اگر با فرزند شخصیتی که او را دوست می‌داریم روبرو شویم، او را به خاطر پدرش گرامی می‌داریم و یا ممکن است نسبت به فرزند یک شخصت ستمگر و دشمن خدا، روی خوش نشان ندهیم، هرگونه معامله‌ای با خلق نیز در حقیقت معامله با خالق آن‌ها به حساب می‌آید. باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که ما از طریق روابطی که با خلق خدای تعالی داریم و نوع برخورد شایسته و نا‌شایست، در حقیقت با خدا معامله می‌کنیم و به خدا نزدیک یا دور می‌شویم

تمامی این انسان‌ها بندگان خدای هستند و او است که همه آن‌ها را آفریده و آفریدگان خود را دوست دارد و هرگز راضى نمی‌شود کسی با ایشان به ناحق برخوردى نامناسب و ناشایست داشته باشد، از آن روی یکی از راه‌های مهم جلب رضایت خویش را در گشاده‏روئى با خلق و تحصیل رضایت مخلوق و خدمت به آن‌ها، قرار داده. به خاطر همین پیوند عمیق میان خالق و مخلوق است که در روایات وارد شده است: کسى که از مخلوق تشکر نمی‌کند در حقیقت از خالق آن‌ها تشکر نکرده است. این یک قاعده کلی است و کسى که نسبت به مخلوقات الهى ترش روئى نماید، این نوع برخورد، به نوعی ترش رویی با خداوند محسوب می‌شود. نگرش توحیدی باعث می‌شود که ما بسیاری از کینه‌هایی که نسبت به دیگران داریم فراموش کنیم، دشمنی‌ها را کنار بگذاریم، اهل گذشت باشیم و بدی‌های آنان را به دل نگیریم، هرگز با کسی خشونت نورزیم، به خاطر خداوند، درشتی آن‌ها را تحمل کنیم، با بردباری و مدارا با همگان رفتار نماییم و خوش اخلاق باشیم. ۶- اصلاح شخصیت اخلاقی: دومین راه بنیادین تحصیل خوش اخلاقی، اصلاح شخصیت اخلاقی و ملکات درونی است. اخلاق خوش ظاهری و گشاده رویی از جهتی برآیند و بازتاب شخصیت درونی و فضایل خلقی نهادینه شده در باطن انسان است. کسی که از دیگران متنفر است و نسبت به آن‌ها کینه دارد، چگونه می‌تواند در برخورد اجتماعی خود با آن‌ها، روی خوش، چهره‌ای خندان و همراه با صمیمیت داشته باشد. آدم حسود همین طور. چطور می‌توانیم توقع داشته باشید که یک آدم حسود با محسود خود شاد برخورد نماید، خود خواهی، خودبینی، تکبر، غرور و خودپسندی، خشم و عصبانیت و پرتوقع بودن، همه عوامل بد اخلاقی هستند. اگر بخواهیم در ظاهر انسان خوش اخلاق و خوش برخوردی باشیم، یکی از راه‌های اساسی آن این است که رزایل اخلاقی را از درون خود بپالاییم، تا درون انسان پاک و زلال نباشد، آبی که از چشمه وجود او می‌جوشد، زلال و شفاف نخواهد بود.

به قول شاعر از کوزه‌‌ همان برون تراود که در او است.